రచన: వేద వ్యాస
అథ చతుర్థోஉధ్యాయః |
శ్రీభగవానువాచ |
ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయమ్ |
వివస్వాన్మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేஉబ్రవీత్ || 1 ||
ఇమం వివస్వతే యోగం ప్రోక్తవానహమవ్యయమ్ |
వివస్వాన్మనవే ప్రాహ మనురిక్ష్వాకవేஉబ్రవీత్ || 1 ||
ఏవం పరంపరాప్రాప్తమిమం రాజర్షయో విదుః |
స కాలేనేహ మహతా యోగో నష్టః పరంతప || 2 ||
స కాలేనేహ మహతా యోగో నష్టః పరంతప || 2 ||
స ఏవాయం మయా తేஉద్య యోగః ప్రోక్తః పురాతనః |
భక్తోஉసి మే సఖా చేతి రహస్యం హ్యేతదుత్తమమ్ || 3 ||
భక్తోஉసి మే సఖా చేతి రహస్యం హ్యేతదుత్తమమ్ || 3 ||
అర్జున ఉవాచ |
అపరం భవతో జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః |
కథమేతద్విజానీయాం త్వమాదౌ ప్రోక్తవానితి || 4 ||
అపరం భవతో జన్మ పరం జన్మ వివస్వతః |
కథమేతద్విజానీయాం త్వమాదౌ ప్రోక్తవానితి || 4 ||
శ్రీభగవానువాచ |
బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చార్జున |
తాన్యహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరంతప || 5 ||
బహూని మే వ్యతీతాని జన్మాని తవ చార్జున |
తాన్యహం వేద సర్వాణి న త్వం వేత్థ పరంతప || 5 ||
అజోஉపి సన్నవ్యయాత్మా భూతానామీశ్వరోஉపి సన్ |
ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ సంభవామ్యాత్మమాయయా || 6 ||
ప్రకృతిం స్వామధిష్ఠాయ సంభవామ్యాత్మమాయయా || 6 ||
యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి భారత |
అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాత్మానం సృజామ్యహమ్ || 7 ||
అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాత్మానం సృజామ్యహమ్ || 7 ||
పరిత్రాణాయ సాధూనాం వినాశాయ చ దుష్కృతామ్ |
ధర్మసంస్థాపనార్థాయ సంభవామి యుగే యుగే || 8 ||
ధర్మసంస్థాపనార్థాయ సంభవామి యుగే యుగే || 8 ||
జన్మ కర్మ చ మే దివ్యమేవం యో వేత్తి తత్త్వతః |
త్యక్త్వా దేహం పునర్జన్మ నైతి మామేతి సోஉర్జున || 9 ||
త్యక్త్వా దేహం పునర్జన్మ నైతి మామేతి సోஉర్జున || 9 ||
వీతరాగభయక్రోధా మన్మయా మాముపాశ్రితాః |
బహవో ఙ్ఞానతపసా పూతా మద్భావమాగతాః || 10 ||
బహవో ఙ్ఞానతపసా పూతా మద్భావమాగతాః || 10 ||
యే యథా మాం ప్రపద్యంతే తాంస్తథైవ భజామ్యహమ్ |
మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః || 11 ||
మమ వర్త్మానువర్తంతే మనుష్యాః పార్థ సర్వశః || 11 ||
కాంక్షంతః కర్మణాం సిద్ధిం యజంత ఇహ దేవతాః |
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మజా || 12 ||
క్షిప్రం హి మానుషే లోకే సిద్ధిర్భవతి కర్మజా || 12 ||
చాతుర్వర్ణ్యం మయా సృష్టం గుణకర్మవిభాగశః |
తస్య కర్తారమపి మాం విద్ధ్యకర్తారమవ్యయమ్ || 13 ||
తస్య కర్తారమపి మాం విద్ధ్యకర్తారమవ్యయమ్ || 13 ||
న మాం కర్మాణి లింపంతి న మే కర్మఫలే స్పృహా |
ఇతి మాం యోஉభిజానాతి కర్మభిర్న స బధ్యతే || 14 ||
ఇతి మాం యోஉభిజానాతి కర్మభిర్న స బధ్యతే || 14 ||
ఏవం ఙ్ఞాత్వా కృతం కర్మ పూర్వైరపి ముముక్షుభిః |
కురు కర్మైవ తస్మాత్త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతమ్ || 15 ||
కురు కర్మైవ తస్మాత్త్వం పూర్వైః పూర్వతరం కృతమ్ || 15 ||
కిం కర్మ కిమకర్మేతి కవయోஉప్యత్ర మోహితాః |
తత్తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యజ్ఙ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేஉశుభాత్ || 16 ||
తత్తే కర్మ ప్రవక్ష్యామి యజ్ఙ్ఞాత్వా మోక్ష్యసేஉశుభాత్ || 16 ||
కర్మణో హ్యపి బోద్ధవ్యం బోద్ధవ్యం చ వికర్మణః |
అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః || 17 ||
అకర్మణశ్చ బోద్ధవ్యం గహనా కర్మణో గతిః || 17 ||
కర్మణ్యకర్మ యః పశ్యేదకర్మణి చ కర్మ యః |
స బుద్ధిమాన్మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్నకర్మకృత్ || 18 ||
స బుద్ధిమాన్మనుష్యేషు స యుక్తః కృత్స్నకర్మకృత్ || 18 ||
యస్య సర్వే సమారంభాః కామసంకల్పవర్జితాః |
ఙ్ఞానాగ్నిదగ్ధకర్మాణం తమాహుః పండితం బుధాః || 19 ||
ఙ్ఞానాగ్నిదగ్ధకర్మాణం తమాహుః పండితం బుధాః || 19 ||
త్యక్త్వా కర్మఫలాసంగం నిత్యతృప్తో నిరాశ్రయః |
కర్మణ్యభిప్రవృత్తోஉపి నైవ కించిత్కరోతి సః || 20 ||
కర్మణ్యభిప్రవృత్తోஉపి నైవ కించిత్కరోతి సః || 20 ||
నిరాశీర్యతచిత్తాత్మా త్యక్తసర్వపరిగ్రహః |
శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్నాప్నోతి కిల్బిషమ్ || 21 ||
శారీరం కేవలం కర్మ కుర్వన్నాప్నోతి కిల్బిషమ్ || 21 ||
యదృచ్ఛాలాభసంతుష్టో ద్వంద్వాతీతో విమత్సరః |
సమః సిద్ధావసిద్ధౌ చ కృత్వాపి న నిబధ్యతే || 22 ||
సమః సిద్ధావసిద్ధౌ చ కృత్వాపి న నిబధ్యతే || 22 ||
గతసంగస్య ముక్తస్య ఙ్ఞానావస్థితచేతసః |
యఙ్ఞాయాచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే || 23 ||
యఙ్ఞాయాచరతః కర్మ సమగ్రం ప్రవిలీయతే || 23 ||
బ్రహ్మార్పణం బ్రహ్మ హవిర్బ్రహ్మాగ్నౌ బ్రహ్మణా హుతమ్ |
బ్రహ్మైవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మకర్మసమాధినా || 24 ||
బ్రహ్మైవ తేన గంతవ్యం బ్రహ్మకర్మసమాధినా || 24 ||
దైవమేవాపరే యఙ్ఞం యోగినః పర్యుపాసతే |
బ్రహ్మాగ్నావపరే యఙ్ఞం యఙ్ఞేనైవోపజుహ్వతి || 25 ||
బ్రహ్మాగ్నావపరే యఙ్ఞం యఙ్ఞేనైవోపజుహ్వతి || 25 ||
శ్రోత్రాదీనీంద్రియాణ్యన్యే సంయమాగ్నిషు జుహ్వతి |
శబ్దాదీన్విషయానన్య ఇంద్రియాగ్నిషు జుహ్వతి || 26 ||
శబ్దాదీన్విషయానన్య ఇంద్రియాగ్నిషు జుహ్వతి || 26 ||
సర్వాణీంద్రియకర్మాణి ప్రాణకర్మాణి చాపరే |
ఆత్మసంయమయోగాగ్నౌ జుహ్వతి ఙ్ఞానదీపితే || 27 ||
ఆత్మసంయమయోగాగ్నౌ జుహ్వతి ఙ్ఞానదీపితే || 27 ||
ద్రవ్యయఙ్ఞాస్తపోయఙ్ఞా యోగయఙ్ఞాస్తథాపరే |
స్వాధ్యాయఙ్ఞానయఙ్ఞాశ్చ యతయః సంశితవ్రతాః || 28 ||
స్వాధ్యాయఙ్ఞానయఙ్ఞాశ్చ యతయః సంశితవ్రతాః || 28 ||
అపానే జుహ్వతి ప్రాణం ప్రాణేஉపానం తథాపరే |
ప్రాణాపానగతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామపరాయణాః || 29 ||
ప్రాణాపానగతీ రుద్ధ్వా ప్రాణాయామపరాయణాః || 29 ||
అపరే నియతాహారాః ప్రాణాన్ప్రాణేషు జుహ్వతి |
సర్వేஉప్యేతే యఙ్ఞవిదో యఙ్ఞక్షపితకల్మషాః || 30 ||
సర్వేஉప్యేతే యఙ్ఞవిదో యఙ్ఞక్షపితకల్మషాః || 30 ||
యఙ్ఞశిష్టామృతభుజో యాంతి బ్రహ్మ సనాతనమ్ |
నాయం లోకోஉస్త్యయఙ్ఞస్య కుతోஉన్యః కురుసత్తమ || 31 ||
నాయం లోకోஉస్త్యయఙ్ఞస్య కుతోஉన్యః కురుసత్తమ || 31 ||
ఏవం బహువిధా యఙ్ఞా వితతా బ్రహ్మణో ముఖే |
కర్మజాన్విద్ధి తాన్సర్వానేవం ఙ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే || 32 ||
కర్మజాన్విద్ధి తాన్సర్వానేవం ఙ్ఞాత్వా విమోక్ష్యసే || 32 ||
శ్రేయాంద్రవ్యమయాద్యఙ్ఞాజ్ఙ్ఞానయఙ్ఞః పరంతప |
సర్వం కర్మాఖిలం పార్థ ఙ్ఞానే పరిసమాప్యతే || 33 ||
సర్వం కర్మాఖిలం పార్థ ఙ్ఞానే పరిసమాప్యతే || 33 ||
తద్విద్ధి ప్రణిపాతేన పరిప్రశ్నేన సేవయా |
ఉపదేక్ష్యంతి తే ఙ్ఞానం ఙ్ఞానినస్తత్త్వదర్శినః || 34 ||
ఉపదేక్ష్యంతి తే ఙ్ఞానం ఙ్ఞానినస్తత్త్వదర్శినః || 34 ||
యజ్ఙ్ఞాత్వా న పునర్మోహమేవం యాస్యసి పాండవ |
యేన భూతాన్యశేషేణ ద్రక్ష్యస్యాత్మన్యథో మయి || 35 ||
యేన భూతాన్యశేషేణ ద్రక్ష్యస్యాత్మన్యథో మయి || 35 ||
అపి చేదసి పాపేభ్యః సర్వేభ్యః పాపకృత్తమః |
సర్వం ఙ్ఞానప్లవేనైవ వృజినం సంతరిష్యసి || 36 ||
సర్వం ఙ్ఞానప్లవేనైవ వృజినం సంతరిష్యసి || 36 ||
యథైధాంసి సమిద్ధోஉగ్నిర్భస్మసాత్కురుతేஉర్జున |
ఙ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా || 37 ||
ఙ్ఞానాగ్నిః సర్వకర్మాణి భస్మసాత్కురుతే తథా || 37 ||
న హి ఙ్ఞానేన సదృశం పవిత్రమిహ విద్యతే |
తత్స్వయం యోగసంసిద్ధః కాలేనాత్మని విందతి || 38 ||
తత్స్వయం యోగసంసిద్ధః కాలేనాత్మని విందతి || 38 ||
శ్రద్ధావాఁల్లభతే ఙ్ఞానం తత్పరః సంయతేంద్రియః |
ఙ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిమచిరేణాధిగచ్ఛతి || 39 ||
ఙ్ఞానం లబ్ధ్వా పరాం శాంతిమచిరేణాధిగచ్ఛతి || 39 ||
అఙ్ఞశ్చాశ్రద్దధానశ్చ సంశయాత్మా వినశ్యతి |
నాయం లోకోஉస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః || 40 ||
నాయం లోకోஉస్తి న పరో న సుఖం సంశయాత్మనః || 40 ||
యోగసంన్యస్తకర్మాణం ఙ్ఞానసంఛిన్నసంశయమ్ |
ఆత్మవంతం న కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ || 41 ||
ఆత్మవంతం న కర్మాణి నిబధ్నంతి ధనంజయ || 41 ||
తస్మాదఙ్ఞానసంభూతం హృత్స్థం ఙ్ఞానాసినాత్మనః |
ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత || 42 ||
ఛిత్త్వైనం సంశయం యోగమాతిష్ఠోత్తిష్ఠ భారత || 42 ||
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
ఙ్ఞానకర్మసంన్యాసయోగో నామ చతుర్థోஉధ్యాయః ||4 ||
రచన: వేద వ్యాస
అథ పంచమోஉధ్యాయః |
అర్జున ఉవాచ |
సంన్యాసం కర్మణాం కృష్ణ పునర్యోగం చ శంససి |
యచ్ఛ్రేయ ఏతయోరేకం తన్మే బ్రూహి సునిశ్చితమ్ || 1 ||
సంన్యాసం కర్మణాం కృష్ణ పునర్యోగం చ శంససి |
యచ్ఛ్రేయ ఏతయోరేకం తన్మే బ్రూహి సునిశ్చితమ్ || 1 ||
శ్రీభగవానువాచ |
సంన్యాసః కర్మయోగశ్చ నిఃశ్రేయసకరావుభౌ |
తయోస్తు కర్మసంన్యాసాత్కర్మయోగో విశిష్యతే || 2 ||
సంన్యాసః కర్మయోగశ్చ నిఃశ్రేయసకరావుభౌ |
తయోస్తు కర్మసంన్యాసాత్కర్మయోగో విశిష్యతే || 2 ||
ఙ్ఞేయః స నిత్యసంన్యాసీ యో న ద్వేష్టి న కాంక్షతి |
నిర్ద్వంద్వో హి మహాబాహో సుఖం బంధాత్ప్రముచ్యతే || 3 ||
నిర్ద్వంద్వో హి మహాబాహో సుఖం బంధాత్ప్రముచ్యతే || 3 ||
సాంఖ్యయోగౌ పృథగ్బాలాః ప్రవదంతి న పండితాః |
ఏకమప్యాస్థితః సమ్యగుభయోర్విందతే ఫలమ్ || 4 ||
ఏకమప్యాస్థితః సమ్యగుభయోర్విందతే ఫలమ్ || 4 ||
యత్సాంఖ్యైః ప్రాప్యతే స్థానం తద్యోగైరపి గమ్యతే |
ఏకం సాంఖ్యం చ యోగం చ యః పశ్యతి స పశ్యతి || 5 ||
ఏకం సాంఖ్యం చ యోగం చ యః పశ్యతి స పశ్యతి || 5 ||
సంన్యాసస్తు మహాబాహో దుఃఖమాప్తుమయోగతః |
యోగయుక్తో మునిర్బ్రహ్మ నచిరేణాధిగచ్ఛతి || 6 ||
యోగయుక్తో మునిర్బ్రహ్మ నచిరేణాధిగచ్ఛతి || 6 ||
యోగయుక్తో విశుద్ధాత్మా విజితాత్మా జితేంద్రియః |
సర్వభూతాత్మభూతాత్మా కుర్వన్నపి న లిప్యతే || 7 ||
సర్వభూతాత్మభూతాత్మా కుర్వన్నపి న లిప్యతే || 7 ||
నైవ కించిత్కరోమీతి యుక్తో మన్యేత తత్త్వవిత్ |
పశ్యఞ్శృణ్వన్స్పృశంజిఘ్రన్నశ్నన్గచ్ఛన్స్వపఞ్శ్వసన్ || 8 ||
పశ్యఞ్శృణ్వన్స్పృశంజిఘ్రన్నశ్నన్గచ్ఛన్స్వపఞ్శ్వసన్ || 8 ||
ప్రలపన్విసృజన్గృహ్ణన్నున్మిషన్నిమిషన్నపి |
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేషు వర్తంత ఇతి ధారయన్ || 9 ||
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేషు వర్తంత ఇతి ధారయన్ || 9 ||
బ్రహ్మణ్యాధాయ కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా కరోతి యః |
లిప్యతే న స పాపేన పద్మపత్రమివాంభసా || 10 ||
లిప్యతే న స పాపేన పద్మపత్రమివాంభసా || 10 ||
కాయేన మనసా బుద్ధ్యా కేవలైరింద్రియైరపి |
యోగినః కర్మ కుర్వంతి సంగం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే || 11 ||
యోగినః కర్మ కుర్వంతి సంగం త్యక్త్వాత్మశుద్ధయే || 11 ||
యుక్తః కర్మఫలం త్యక్త్వా శాంతిమాప్నోతి నైష్ఠికీమ్ |
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తో నిబధ్యతే || 12 ||
అయుక్తః కామకారేణ ఫలే సక్తో నిబధ్యతే || 12 ||
సర్వకర్మాణి మనసా సంన్యస్యాస్తే సుఖం వశీ |
నవద్వారే పురే దేహీ నైవ కుర్వన్న కారయన్ || 13 ||
నవద్వారే పురే దేహీ నైవ కుర్వన్న కారయన్ || 13 ||
న కర్తృత్వం న కర్మాణి లోకస్య సృజతి ప్రభుః |
న కర్మఫలసంయోగం స్వభావస్తు ప్రవర్తతే || 14 ||
న కర్మఫలసంయోగం స్వభావస్తు ప్రవర్తతే || 14 ||
నాదత్తే కస్యచిత్పాపం న చైవ సుకృతం విభుః |
అఙ్ఞానేనావృతం ఙ్ఞానం తేన ముహ్యంతి జంతవః || 15 ||
అఙ్ఞానేనావృతం ఙ్ఞానం తేన ముహ్యంతి జంతవః || 15 ||
ఙ్ఞానేన తు తదఙ్ఞానం యేషాం నాశితమాత్మనః |
తేషామాదిత్యవజ్ఙ్ఞానం ప్రకాశయతి తత్పరమ్ || 16 ||
తేషామాదిత్యవజ్ఙ్ఞానం ప్రకాశయతి తత్పరమ్ || 16 ||
తద్బుద్ధయస్తదాత్మానస్తన్నిష్ఠాస్తత్పరాయణాః |
గచ్ఛంత్యపునరావృత్తిం ఙ్ఞాననిర్ధూతకల్మషాః || 17 ||
గచ్ఛంత్యపునరావృత్తిం ఙ్ఞాననిర్ధూతకల్మషాః || 17 ||
విద్యావినయసంపన్నే బ్రాహ్మణే గవి హస్తిని |
శుని చైవ శ్వపాకే చ పండితాః సమదర్శినః || 18 ||
శుని చైవ శ్వపాకే చ పండితాః సమదర్శినః || 18 ||
ఇహైవ తైర్జితః సర్గో యేషాం సామ్యే స్థితం మనః |
నిర్దోషం హి సమం బ్రహ్మ తస్మాద్బ్రహ్మణి తే స్థితాః || 19 ||
నిర్దోషం హి సమం బ్రహ్మ తస్మాద్బ్రహ్మణి తే స్థితాః || 19 ||
న ప్రహృష్యేత్ప్రియం ప్రాప్య నోద్విజేత్ప్రాప్య చాప్రియమ్ |
స్థిరబుద్ధిరసంమూఢో బ్రహ్మవిద్బ్రహ్మణి స్థితః || 20 ||
స్థిరబుద్ధిరసంమూఢో బ్రహ్మవిద్బ్రహ్మణి స్థితః || 20 ||
బాహ్యస్పర్శేష్వసక్తాత్మా విందత్యాత్మని యత్సుఖమ్ |
స బ్రహ్మయోగయుక్తాత్మా సుఖమక్షయమశ్నుతే || 21 ||
స బ్రహ్మయోగయుక్తాత్మా సుఖమక్షయమశ్నుతే || 21 ||
యే హి సంస్పర్శజా భోగా దుఃఖయోనయ ఏవ తే |
ఆద్యంతవంతః కౌంతేయ న తేషు రమతే బుధః || 22 ||
ఆద్యంతవంతః కౌంతేయ న తేషు రమతే బుధః || 22 ||
శక్నోతీహైవ యః సోఢుం ప్రాక్శరీరవిమోక్షణాత్ |
కామక్రోధోద్భవం వేగం స యుక్తః స సుఖీ నరః || 23 ||
కామక్రోధోద్భవం వేగం స యుక్తః స సుఖీ నరః || 23 ||
యోஉంతఃసుఖోஉంతరారామస్తథాంతర్జ్యోతిరేవ యః |
స యోగీ బ్రహ్మనిర్వాణం బ్రహ్మభూతోஉధిగచ్ఛతి || 24 ||
స యోగీ బ్రహ్మనిర్వాణం బ్రహ్మభూతోஉధిగచ్ఛతి || 24 ||
లభంతే బ్రహ్మనిర్వాణమృషయః క్షీణకల్మషాః |
ఛిన్నద్వైధా యతాత్మానః సర్వభూతహితే రతాః || 25 ||
ఛిన్నద్వైధా యతాత్మానః సర్వభూతహితే రతాః || 25 ||
కామక్రోధవియుక్తానాం యతీనాం యతచేతసామ్ |
అభితో బ్రహ్మనిర్వాణం వర్తతే విదితాత్మనామ్ || 26 ||
అభితో బ్రహ్మనిర్వాణం వర్తతే విదితాత్మనామ్ || 26 ||
స్పర్శాన్కృత్వా బహిర్బాహ్యాంశ్చక్షుశ్చైవాంతరే భ్రువోః |
ప్రాణాపానౌ సమౌ కృత్వా నాసాభ్యంతరచారిణౌ || 27 ||
ప్రాణాపానౌ సమౌ కృత్వా నాసాభ్యంతరచారిణౌ || 27 ||
యతేంద్రియమనోబుద్ధిర్మునిర్మోక్షపరాయణః |
విగతేచ్ఛాభయక్రోధో యః సదా ముక్త ఏవ సః || 28 ||
విగతేచ్ఛాభయక్రోధో యః సదా ముక్త ఏవ సః || 28 ||
భోక్తారం యఙ్ఞతపసాం సర్వలోకమహేశ్వరమ్ |
సుహృదం సర్వభూతానాం ఙ్ఞాత్వా మాం శాంతిమృచ్ఛతి || 29 ||
సుహృదం సర్వభూతానాం ఙ్ఞాత్వా మాం శాంతిమృచ్ఛతి || 29 ||
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
కర్మసంన్యాసయోగో నామ పంచమోஉధ్యాయః ||5 ||
రచన: వేద వ్యాస
అథ షష్ఠోஉధ్యాయః |
శ్రీభగవానువాచ |
అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః |
స సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః || 1 ||
అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః |
స సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః || 1 ||
యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాండవ |
న హ్యసంన్యస్తసంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన || 2 ||
న హ్యసంన్యస్తసంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన || 2 ||
ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే |
యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే || 3 ||
యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే || 3 ||
యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే |
సర్వసంకల్పసంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే || 4 ||
సర్వసంకల్పసంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే || 4 ||
ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ |
ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః || 5 ||
ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః || 5 ||
బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః |
అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ || 6 ||
అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ || 6 ||
జితాత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః |
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః || 7 ||
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః || 7 ||
ఙ్ఞానవిఙ్ఞానతృప్తాత్మా కూటస్థో విజితేంద్రియః |
యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః || 8 ||
యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః || 8 ||
సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబంధుషు |
సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే || 9 ||
సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే || 9 ||
యోగీ యుంజీత సతతమాత్మానం రహసి స్థితః |
ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః || 10 ||
ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః || 10 ||
శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః |
నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరమ్ || 11 ||
నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరమ్ || 11 ||
తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేంద్రియక్రియాః |
ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే || 12 ||
ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే || 12 ||
సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః |
సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ || 13 ||
సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ || 13 ||
ప్రశాంతాత్మా విగతభీర్బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః |
మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః || 14 ||
మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః || 14 ||
యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః |
శాంతిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి || 15 ||
శాంతిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి || 15 ||
నాత్యశ్నతస్తు యోగోஉస్తి న చైకాంతమనశ్నతః |
న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున || 16 ||
న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున || 16 ||
యుక్తాహారవిహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు |
యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా || 17 ||
యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా || 17 ||
యదా వినియతం చిత్తమాత్మన్యేవావతిష్ఠతే |
నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా || 18 ||
నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా || 18 ||
యథా దీపో నివాతస్థో నేంగతే సోపమా స్మృతా |
యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః || 19 ||
యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః || 19 ||
యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా |
యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి || 20 ||
యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి || 20 ||
సుఖమాత్యంతికం యత్తద్బుద్ధిగ్రాహ్యమతీంద్రియమ్ |
వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః || 21 ||
వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః || 21 ||
యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః |
యస్మిన్స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే || 22 ||
యస్మిన్స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే || 22 ||
తం విద్యాద్దుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంఙ్ఞితమ్ |
స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోஉనిర్విణ్ణచేతసా || 23 ||
స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోஉనిర్విణ్ణచేతసా || 23 ||
సంకల్పప్రభవాన్కామాంస్త్యక్త్వా సర్వానశేషతః |
మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః || 24 ||
మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః || 24 ||
శనైః శనైరుపరమేద్బుద్ధ్యా ధృతిగృహీతయా |
ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ || 25 ||
ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ || 25 ||
యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చంచలమస్థిరమ్ |
తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ || 26 ||
తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ || 26 ||
ప్రశాంతమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమమ్ |
ఉపైతి శాంతరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషమ్ || 27 ||
ఉపైతి శాంతరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషమ్ || 27 ||
యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ విగతకల్మషః |
సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యంతం సుఖమశ్నుతే || 28 ||
సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యంతం సుఖమశ్నుతే || 28 ||
సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని |
ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః || 29 ||
ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః || 29 ||
యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి |
తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి || 30 ||
తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి || 30 ||
సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః |
సర్వథా వర్తమానోஉపి స యోగీ మయి వర్తతే || 31 ||
సర్వథా వర్తమానోஉపి స యోగీ మయి వర్తతే || 31 ||
ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోஉర్జున |
సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః || 32 ||
సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః || 32 ||
అర్జున ఉవాచ |
యోஉయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన |
ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్స్థితిం స్థిరామ్ || 33 ||
యోஉయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన |
ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్స్థితిం స్థిరామ్ || 33 ||
చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్దృఢమ్ |
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ || 34 ||
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ || 34 ||
శ్రీభగవానువాచ |
అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్ |
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే || 35 ||
అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్ |
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే || 35 ||
అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః |
వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోஉవాప్తుముపాయతః || 36 ||
వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోஉవాప్తుముపాయతః || 36 ||
అర్జున ఉవాచ |
అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః |
అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి || 37 ||
అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః |
అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి || 37 ||
కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టశ్ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి |
అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి || 38 ||
అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి || 38 ||
ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః |
త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే || 39 ||
త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే || 39 ||
శ్రీభగవానువాచ |
పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే |
న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి || 40 ||
పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే |
న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి || 40 ||
ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకానుషిత్వా శాశ్వతీః సమాః |
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోஉభిజాయతే || 41 ||
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోஉభిజాయతే || 41 ||
అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీమతామ్ |
ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశమ్ || 42 ||
ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశమ్ || 42 ||
తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికమ్ |
యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన || 43 ||
యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన || 43 ||
పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోஉపి సః |
జిఙ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే || 44 ||
జిఙ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే || 44 ||
ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః |
అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిమ్ || 45 ||
అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిమ్ || 45 ||
తపస్విభ్యోஉధికో యోగీ ఙ్ఞానిభ్యోஉపి మతోஉధికః |
కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున || 46 ||
కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున || 46 ||
యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాంతరాత్మనా |
శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః || 47 ||
శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః || 47 ||
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
ఆత్మసంయమయోగో నామ షష్ఠోஉధ్యాయః ||6
No comments:
Post a Comment