శ్రీమద్ భగవద్ గీత 13,14,15 chapters

అథ త్రయోదశో‌உధ్యాయః |

శ్రీభగవానువాచ |
ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే |
ఏతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రఙ్ఞ ఇతి తద్విదః || 1 ||

క్షేత్రఙ్ఞం చాపి మాం విద్ధి సర్వక్షేత్రేషు భారత |
క్షేత్రక్షేత్రఙ్ఞయోర్ఙ్ఞానం యత్తజ్ఙ్ఞానం మతం మమ || 2 ||

తత్క్షేత్రం యచ్చ యాదృక్చ యద్వికారి యతశ్చ యత్ |
స చ యో యత్ప్రభావశ్చ తత్సమాసేన మే శృణు || 3 ||

ఋషిభిర్బహుధా గీతం ఛందోభిర్వివిధైః పృథక్ |
బ్రహ్మసూత్రపదైశ్చైవ హేతుమద్భిర్వినిశ్చితైః || 4 ||

మహాభూతాన్యహంకారో బుద్ధిరవ్యక్తమేవ చ |
ఇంద్రియాణి దశైకం చ పంచ చేంద్రియగోచరాః || 5 ||

ఇచ్ఛా ద్వేషః సుఖం దుఃఖం సంఘాతశ్చేతనా ధృతిః |
ఏతత్క్షేత్రం సమాసేన సవికారముదాహృతమ్ || 6 ||

అమానిత్వమదంభిత్వమహింసా క్షాంతిరార్జవమ్ |
ఆచార్యోపాసనం శౌచం స్థైర్యమాత్మవినిగ్రహః || 7 ||

ఇంద్రియార్థేషు వైరాగ్యమనహంకార ఏవ చ |
జన్మమృత్యుజరావ్యాధిదుఃఖదోషానుదర్శనమ్ || 8 ||

అసక్తిరనభిష్వంగః పుత్రదారగృహాదిషు |
నిత్యం చ సమచిత్తత్వమిష్టానిష్టోపపత్తిషు || 9 ||

మయి చానన్యయోగేన భక్తిరవ్యభిచారిణీ |
వివిక్తదేశసేవిత్వమరతిర్జనసంసది || 10 ||

అధ్యాత్మఙ్ఞాననిత్యత్వం తత్త్వఙ్ఞానార్థదర్శనమ్ |
ఏతజ్ఙ్ఞానమితి ప్రోక్తమఙ్ఞానం యదతో‌உన్యథా || 11 ||

ఙ్ఞేయం యత్తత్ప్రవక్ష్యామి యజ్ఙ్ఞాత్వామృతమశ్నుతే |
అనాదిమత్పరం బ్రహ్మ న సత్తన్నాసదుచ్యతే || 12 ||

సర్వతఃపాణిపాదం తత్సర్వతో‌உక్షిశిరోముఖమ్ |
సర్వతఃశ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి || 13 ||

సర్వేంద్రియగుణాభాసం సర్వేంద్రియవివర్జితమ్ |
అసక్తం సర్వభృచ్చైవ నిర్గుణం గుణభోక్తృ చ || 14 ||

బహిరంతశ్చ భూతానామచరం చరమేవ చ |
సూక్ష్మత్వాత్తదవిఙ్ఞేయం దూరస్థం చాంతికే చ తత్ || 15 ||

అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్తమివ చ స్థితమ్ |
భూతభర్తృ చ తజ్ఙ్ఞేయం గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ || 16 ||

జ్యోతిషామపి తజ్జ్యోతిస్తమసః పరముచ్యతే |
ఙ్ఞానం ఙ్ఞేయం ఙ్ఞానగమ్యం హృది సర్వస్య విష్ఠితమ్ || 17 ||

ఇతి క్షేత్రం తథా ఙ్ఞానం ఙ్ఞేయం చోక్తం సమాసతః |
మద్భక్త ఏతద్విఙ్ఞాయ మద్భావాయోపపద్యతే || 18 ||

ప్రకృతిం పురుషం చైవ విద్ధ్యనాది ఉభావపి |
వికారాంశ్చ గుణాంశ్చైవ విద్ధి ప్రకృతిసంభవాన్ || 19 ||

కార్యకారణకర్తృత్వే హేతుః ప్రకృతిరుచ్యతే |
పురుషః సుఖదుఃఖానాం భోక్తృత్వే హేతురుచ్యతే || 20 ||

పురుషః ప్రకృతిస్థో హి భుంక్తే ప్రకృతిజాన్గుణాన్ |
కారణం గుణసంగో‌உస్య సదసద్యోనిజన్మసు || 21 ||

ఉపద్రష్టానుమంతా చ భర్తా భోక్తా మహేశ్వరః |
పరమాత్మేతి చాప్యుక్తో దేహే‌உస్మిన్పురుషః పరః || 22 ||

య ఏవం వేత్తి పురుషం ప్రకృతిం చ గుణైః సహ |
సర్వథా వర్తమానో‌உపి న స భూయో‌உభిజాయతే || 23 ||

ధ్యానేనాత్మని పశ్యంతి కేచిదాత్మానమాత్మనా |
అన్యే సాంఖ్యేన యోగేన కర్మయోగేన చాపరే || 24 ||

అన్యే త్వేవమజానంతః శ్రుత్వాన్యేభ్య ఉపాసతే |
తే‌உపి చాతితరంత్యేవ మృత్యుం శ్రుతిపరాయణాః || 25 ||

యావత్సంజాయతే కించిత్సత్త్వం స్థావరజంగమమ్ |
క్షేత్రక్షేత్రఙ్ఞసంయోగాత్తద్విద్ధి భరతర్షభ || 26 ||

సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠంతం పరమేశ్వరమ్ |
వినశ్యత్స్వవినశ్యంతం యః పశ్యతి స పశ్యతి || 27 ||

సమం పశ్యన్హి సర్వత్ర సమవస్థితమీశ్వరమ్ |
న హినస్త్యాత్మనాత్మానం తతో యాతి పరాం గతిమ్ || 28 ||

ప్రకృత్యైవ చ కర్మాణి క్రియమాణాని సర్వశః |
యః పశ్యతి తథాత్మానమకర్తారం స పశ్యతి || 29 ||

యదా భూతపృథగ్భావమేకస్థమనుపశ్యతి |
తత ఏవ చ విస్తారం బ్రహ్మ సంపద్యతే తదా || 30 ||

అనాదిత్వాన్నిర్గుణత్వాత్పరమాత్మాయమవ్యయః |
శరీరస్థో‌உపి కౌంతేయ న కరోతి న లిప్యతే || 31 ||

యథా సర్వగతం సౌక్ష్మ్యాదాకాశం నోపలిప్యతే |
సర్వత్రావస్థితో దేహే తథాత్మా నోపలిప్యతే || 32 ||

యథా ప్రకాశయత్యేకః కృత్స్నం లోకమిమం రవిః |
క్షేత్రం క్షేత్రీ తథా కృత్స్నం ప్రకాశయతి భారత || 33 ||

క్షేత్రక్షేత్రఙ్ఞయోరేవమంతరం ఙ్ఞానచక్షుషా |
భూతప్రకృతిమోక్షం చ యే విదుర్యాంతి తే పరమ్ || 34 ||

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే

క్షేత్రక్షేత్రఙ్ఞవిభాగయోగో నామ త్రయోదశో‌உధ్యాయః ||13 ||

రచన: వేద వ్యాస

అథ చతుర్దశో‌உధ్యాయః |

శ్రీభగవానువాచ |
పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి ఙ్ఞానానాం ఙ్ఞానముత్తమమ్ |
యజ్ఙ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః || 1 ||

ఇదం ఙ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః |
సర్గే‌உపి నోపజాయంతే ప్రలయే న వ్యథంతి చ || 2 ||

మమ యోనిర్మహద్బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్ |
సంభవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత || 3 ||

సర్వయోనిషు కౌంతేయ మూర్తయః సంభవంతి యాః |
తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోనిరహం బీజప్రదః పితా || 4 ||

సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసంభవాః |
నిబధ్నంతి మహాబాహో దేహే దేహినమవ్యయమ్ || 5 ||

తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ప్రకాశకమనామయమ్ |
సుఖసంగేన బధ్నాతి ఙ్ఞానసంగేన చానఘ || 6 ||

రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసంగసముద్భవమ్ |
తన్నిబధ్నాతి కౌంతేయ కర్మసంగేన దేహినమ్ || 7 ||

తమస్త్వఙ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినామ్ |
ప్రమాదాలస్యనిద్రాభిస్తన్నిబధ్నాతి భారత || 8 ||

సత్త్వం సుఖే సంజయతి రజః కర్మణి భారత |
ఙ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సంజయత్యుత || 9 ||

రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత |
రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా || 10 ||

సర్వద్వారేషు దేహే‌உస్మిన్ప్రకాశ ఉపజాయతే |
ఙ్ఞానం యదా తదా విద్యాద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత || 11 ||

లోభః ప్రవృత్తిరారంభః కర్మణామశమః స్పృహా |
రజస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే భరతర్షభ || 12 ||

అప్రకాశో‌உప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ |
తమస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే కురునందన || 13 ||

యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్ |
తదోత్తమవిదాం లోకానమలాన్ప్రతిపద్యతే || 14 ||

రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసంగిషు జాయతే |
తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే || 15 ||

కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలమ్ |
రజసస్తు ఫలం దుఃఖమఙ్ఞానం తమసః ఫలమ్ || 16 ||

సత్త్వాత్సంజాయతే ఙ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ |
ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతో‌உఙ్ఞానమేవ చ || 17 ||

ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః |
జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛంతి తామసాః || 18 ||

నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి |
గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సో‌உధిగచ్ఛతి || 19 ||

గుణానేతానతీత్య త్రీందేహీ దేహసముద్భవాన్ |
జన్మమృత్యుజరాదుఃఖైర్విముక్తో‌உమృతమశ్నుతే || 20 ||

అర్జున ఉవాచ |
కైర్లింగైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో భవతి ప్రభో |
కిమాచారః కథం చైతాంస్త్రీన్గుణానతివర్తతే || 21 ||

శ్రీభగవానువాచ |
ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాండవ |
త ద్వేష్టి సంప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాంక్షతి || 22 ||

ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే |
గుణా వర్తంత ఇత్యేవ యో‌உవతిష్ఠతి నేంగతే || 23 ||

సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాంచనః |
తుల్యప్రియాప్రియో ధీరస్తుల్యనిందాత్మసంస్తుతిః || 24 ||

మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః |
సర్వారంభపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే || 25 ||

మాం చ యో‌உవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే |
స గుణాన్సమతీత్యైతాన్బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే || 26 ||

బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య చ |
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాంతికస్య చ || 27 ||

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే

గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశో‌உధ్యాయః ||14 ||

రచన: వేద వ్యాస

అథ పంచదశో‌உధ్యాయః |

శ్రీభగవానువాచ |
ఊర్ధ్వమూలమధఃశాఖమశ్వత్థం ప్రాహురవ్యయమ్ |
ఛందాంసి యస్య పర్ణాని యస్తం వేద స వేదవిత్ || 1 ||

అధశ్చోర్ధ్వం ప్రసృతాస్తస్య శాఖా గుణప్రవృద్ధా విషయప్రవాలాః |
అధశ్చ మూలాన్యనుసంతతాని కర్మానుబంధీని మనుష్యలోకే || 2 ||

న రూపమస్యేహ తథోపలభ్యతే నాంతో న చాదిర్న చ సంప్రతిష్ఠా |
అశ్వత్థమేనం సువిరూఢమూలమసంగశస్త్రేణ దృఢేన ఛిత్త్వా || 3 ||

తతః పదం తత్పరిమార్గితవ్యం యస్మిన్గతా న నివర్తంతి భూయః |
తమేవ చాద్యం పురుషం ప్రపద్యే యతః ప్రవృత్తిః ప్రసృతా పురాణీ || 4 ||

నిర్మానమోహా జితసంగదోషా అధ్యాత్మనిత్యా వినివృత్తకామాః |
ద్వంద్వైర్విముక్తాః సుఖదుఃఖసంఙ్ఞైర్గచ్ఛంత్యమూఢాః పదమవ్యయం తత్ || 5 ||

న తద్భాసయతే సూర్యో న శశాంకో న పావకః |
యద్గత్వా న నివర్తంతే తద్ధామ పరమం మమ || 6 ||

మమైవాంశో జీవలోకే జీవభూతః సనాతనః |
మనఃషష్ఠానీంద్రియాణి ప్రకృతిస్థాని కర్షతి || 7 ||

శరీరం యదవాప్నోతి యచ్చాప్యుత్క్రామతీశ్వరః |
గృహీత్వైతాని సంయాతి వాయుర్గంధానివాశయాత్ || 8 ||

శ్రోత్రం చక్షుః స్పర్శనం చ రసనం ఘ్రాణమేవ చ |
అధిష్ఠాయ మనశ్చాయం విషయానుపసేవతే || 9 ||

ఉత్క్రామంతం స్థితం వాపి భుంజానం వా గుణాన్వితమ్ |
విమూఢా నానుపశ్యంతి పశ్యంతి ఙ్ఞానచక్షుషః || 10 ||

యతంతో యోగినశ్చైనం పశ్యంత్యాత్మన్యవస్థితమ్ |
యతంతో‌உప్యకృతాత్మానో నైనం పశ్యంత్యచేతసః || 11 ||

యదాదిత్యగతం తేజో జగద్భాసయతే‌உఖిలమ్ |
యచ్చంద్రమసి యచ్చాగ్నౌ తత్తేజో విద్ధి మామకమ్ || 12 ||

గామావిశ్య చ భూతాని ధారయామ్యహమోజసా |
పుష్ణామి చౌషధీః సర్వాః సోమో భూత్వా రసాత్మకః || 13 ||

అహం వైశ్వానరో భూత్వా ప్రాణినాం దేహమాశ్రితః |
ప్రాణాపానసమాయుక్తః పచామ్యన్నం చతుర్విధమ్ || 14 ||

సర్వస్య చాహం హృది సన్నివిష్టో మత్తః స్మృతిర్ఙ్ఞానమపోహనం చ |
వేదైశ్చ సర్వైరహమేవ వేద్యో వేదాంతకృద్వేదవిదేవ చాహమ్ || 15 ||

ద్వావిమౌ పురుషౌ లోకే క్షరశ్చాక్షర ఏవ చ |
క్షరః సర్వాణి భూతాని కూటస్థో‌உక్షర ఉచ్యతే || 16 ||

ఉత్తమః పురుషస్త్వన్యః పరమాత్మేత్యుధాహృతః |
యో లోకత్రయమావిశ్య బిభర్త్యవ్యయ ఈశ్వరః || 17 ||

యస్మాత్క్షరమతీతో‌உహమక్షరాదపి చోత్తమః |
అతో‌உస్మి లోకే వేదే చ ప్రథితః పురుషోత్తమః || 18 ||

యో మామేవమసంమూఢో జానాతి పురుషోత్తమమ్ |
స సర్వవిద్భజతి మాం సర్వభావేన భారత || 19 ||

ఇతి గుహ్యతమం శాస్త్రమిదముక్తం మయానఘ |
ఏతద్బుద్ధ్వా బుద్ధిమాన్స్యాత్కృతకృత్యశ్చ భారత || 20 ||

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే

పురుషోత్తమయోగో నామ పంచదశో‌உధ్యాయః ||15 ||